Przemoc wobec dzieci. Analiza dyskursu medialnego

Wstęp…3

Rozdział I
I. Historyczne dziedzictwo przemoc wobec dzieci – etiologia i determinanty zjawiska.

1.Dzieciństwo- przeszłość i teraźniejszość. Oblicza kontrastu w perspektywie historycznej  5
2.Przemoc wobec dzieci na przestrzeni dziejów…13

II. Maltretowanie dzieci jako problem społeczny
1.Przemoc wobec dzieci- próba zdefiniowania oraz charakterystyka zjawiska…27
2.Przemoc w świetle teorii…47

Rozdział II
1. Rola reklamy społecznej w zwalczaniu patologicznych zjawisk. Przemoc wobec dzieci- charakterystyka kampanii społecznych ….69

Rozdział III
Przemoc wobec dzieci- analiza dyskursu publicznego na podstawie pism Gazeta Wyborcza, Polityka, Nasz Dziennik i Gość Niedzielny;…93

1. Prasa o profilu liberalnym
I. Dziennik Gazeta Wyborcza …94
II.Tygodnik Polityka….95

2. Prasa o profilu konserwatywnym
I. Dziennik Nasz Dziennik….96
II. Tygodnik Gość Niedzielny…. 96

3. Metodologia badań ..97
4. Ustalenia badawcze….99

Zakończenie..150
Bibliografia….152

Wstęp

Kim właściwie jest dziecko? Szczytną ideą, istotą oczekiwań, pełnoprawnym obywatelem, a moje nikim szczególnym? Gdybym miała osobiście odpowiedzieć na to pytanie, wybrałabym pierwsze trzy wskazówki. Jeśli jednak włączyłabym telewizor lub sięgnęła do prasy, równocześnie zastanowiłabym się, czy aby ostatnia odpowiedź nie została przeze mnie zbyt szybko pominięta.

Media niemal każdego dnia bombardują nas wstrząsającymi i zarazem okrutnymi doniesieniami na temat kolejnych przypadków przemocy. Dziki tym przekazom jesteśmy świadkami horroru, który rozgrywa się w czterech ścianach. Skrywane morderstwa, pobicia, afery pedofilskie, wychodząc na światło dzienne, ujawniają następne szokujące informacje, których proceder nierzadko ujawnia się dopiero po kilku latach. Przemoc wobec dzieci jest zatem wszechobecna, nie zna granic, tym samym stanowi wypaczenie olbrzymi problem całej ludzkości. Jak to możliwe, że w XXI wieku łamane i bezczeszczone są prawa dziecka- prawa człowieka?

Przystępując do pisania tej pracy nie bez znaczenia skierowałam uwagę na kontekst historyczny. Poszukując genezy zjawiska, zainteresowany mnie szczególnie dwa aspekty: kategoria pojmowania dzieciństwa na przestrzeni dziejów oraz przemoc-silnie sparzona z marginalnym znaczeniem dziecka, którego krzywda determinowana była przez religię, filozofię, kulturę oraz warunki społeczno- ekonomiczne. Stosowanie przemocy wobec dzieci było nie gdyż czymś normalnym, bezpretensjonalnym, zaś podojem tego wszystkiego była drugorzędna pozycja dziecka w rodzinie oraz degradacja go pod pojęciem człowieczeństwa. Dopiero w XIX wieku wraz z rozwojem urbanistyczno- industrialnym zaczęto przecierać pierwsze szlaki dotyczące zagadnienia krzywdzenia dzieci obejmujące m.in. ich trudna sytuacja, wykorzystywanie i wysoka umieralność. Prawdziwa zaś zmiana poglądów na dziecko, jego rolę w rodzinie i społeczeństwie pojawia się dopiero w XX wieku. Czas ten nakreślić nową erę dziecka, która wyznacza respektowanie jego praw, szacunek oraz podmiotowe traktowanie. Modernizacja społeczeństwa pod względem ekonomicznym, a takie przemiany obyczajowo – mentalne przyczynimy się do innego postrzegania dziecka, dalekiego od dawnego traktowania go jako istoty bezrozumnej i małoznaczącej. Obecnie dziecko jest kimś wyjątkowym- stanowi wartość samą w sobie, autoteliczna i posiada szczególne prawa.

Wydawać by się mogło, że poradziliśmy sobie ze zmorą przeszłości i możemy już na zawsze pozostawić ją za sobą. Niestety, zgodnie z utartym powiedzeniem, historia lubi się powtarzać, co obserwujemy podczas medialnych doniesień. Dlaczego rodzice są nadal skłonni do krzywdzenia własnych dzieci? Próbując odpowiedzieć na to pytanie, koncentrowałam się na trzech aspektach- naturze człowieka (E. Fromm), reprodukcji kultury (P. Bournie) oraz zagadnieniu dominacji dyskursu (M. Foucault). Jakkolwiek teorie przemocy tłumaczone są z wielu innych pozycji m.in. z punktu widzenia socjobiologii, psychologii ewolucyjnej, chciałam w tym miejscu ukażą człowieka przede wszystkim jako istotę społeczno- kulturową, pomijając aspekty biologiczno- instynktowne i rządzące nimi prawidłowości.

Drugą część pracy stanowi rozdział badawczy dotyczący analizy dyskursu wobec nowelizacji ustawy zakazującej kar cielesnych. Poszukując odpowiedzi, dlaczego kwestia wprowadzenia ustawowego zakazu bicia dzieci, nazywanym tudzież „wojny o klaps” polaryzuje polskie społeczeństwo, dzieląc je na dwa przeciwstawne obozy, postanowiłam w tym celu prześledzi równie dychotomiczne, wzajemnie eliminujące się materiały prasowe, szczególnie wyraźne w polemikach politycznych i publicystyce dziennikarskiej. Analizę objęłam artykuły opublikowane przez „Gazetę Wyborczą”, „Politykę”, „Nasz Dziennik” i tygodnik katolickich talibów „Gość Niedzielny” poczuwszy od stycznia 2004 roku do listopada 2009 roku (łącznie 146 artykułów).

Prezentacja poglądów konserwatywnych i liberalnych, mnogość skonfliktowanych opinii, konfiguracja przeciw biegunowych stanowisk i interpretacji stanowi badawczy aspekt niniejszej pracy poświęcony analizie dyskursu w przestrzeni publiczno- medialnej ukazując niezwykle intelektualna zagrywka sądów czy też bardziej walką z orłem werbalno- piśmiennym poszczególnych przedstawicieli o wzajemnie wykluczającym się światopoglądzie i ideologicznych uprzedzeniach.

Wychodź tu z zaognienia, iż kwestia fizycznego karania dzieci ciele wiąże się z poprzedzonym rozdziałem teoretycznym, zaś kluczową rolę w utrwalaniu, powielaniu oraz dezaprobacie wobec zakazu bicia dzieci odgrywa reprodukcja kultury wraz z dominacja panującego dyskursu odtwarzająca się w trakcie procesu socjalizacji jednostek. Jakkolwiek przemoc wobec dzieci to zgojone zjawisko, uzależnione od wielu determinantów, teorie mogą posłużyć jako wspólny mianownik przyczynowości, zaś prezentacja wyników badań uwydatni wpływ reprodukcji obyczaju na postawy wobec sukcesywnie podejmowanej próby wprowadzania penalizacji kar cielesnych.