Przemiany w prasie niemieckiej w latach 1933-1945

Spis treści

Wstęp 4
Rozdział I: Rys historyczny 7
Rozdział II: Prasa niemiecka przed przejęciem władzy przez Hitlera 15
Rozdział III: Przemiany w prasie po dojściu do władzy NSDAP 24
1.Luty 1933 24
2. Propaganda 28
3. Gleichschaltung ujednolicenie. 32
4. Aparaty paraliżu prasy. 36
Rozdział IV: NSDAP Pressetrust. Budowa wielkiego imperium prasowego 50
Rozdział V: Wojna 61
Rozdział VI: Prasoznawcze badania pilotażowe 67
1. Korzenie dziennika 67
2. Badania 68
3. Wnioski 83
Zakończenie 84
Bibliografia 86
Spis tabel 91
Spis skrótów 91
Słownik 93
Indeks nazwisk 95
Indeks tytułów prasowych 96
Indeks nazw geograficznych 99
Aneks 101
1. Ryciny i fotografie 101
2. Akty prawne 113

Wstęp

Niniejsza praca dotyczy zmian i procesów, jakie zaszły w prasie niemieckiej między 1933 a 1945 rokiem latach znaczących, szczególnych dla Niemiec i dla całego świata. Opracowanie to ma ukazać, jak dojście do władzy NSDAP, pojawienie się Adolfa Hitlera i szereg innych wydarzeń, wpłynęło na media w III Rzeszy. Ten okres, choć rozpatrywany tak często i w wieloraki sposób, jak chyba żaden inny w historii Niemiec wciąż budzi żywe zainteresowanie, głównie ze względu na osobę Führera, ale także na aktualność tej tematyki. Nie bez znaczenia jest tu też fakt, że z tym okresem łączą się jeszcze liczne niedopowiedzenia, zagadki i spekulacje. Polskie społeczeństwo zostało dotknięte tragedią II wojny światowej w sposób szczególny. Zrodziło to niechęć do sąsiadów, a także nawarstwianie stereotypów i zmitologizowanie historii wojny.

Niewielu zdaje sobie sprawę z tego, jak wielowarstwową operację przeprowadził Adolf Hitler i przy pomocy jakich ludzi. Znajomość historii prasy hitlerowskiej (to jest jednego z bardzo istotnych elementów dziejów III Rzeszy) ogranicza się często do stwierdzenia, że była propaganda wciskająca się wszędzie, doskonała… Przeprowadzone badania mają na celu ukazanie propagandowej machiny III Rzeszy. Czy rzeczywiście była idealna, wszechobecna i genialna? Kto nią kierował? Jakimi narzędziami się posługiwał? Praca ma przybliżyć tą tematykę, rozpatrzyć wątpliwości a za pomocą analizy prasoznawczej sprawić, że zawartość prasy tamtego okresu będzie bardziej czytelna. Bodźcem do rozpoczęcia pracy w tym kierunku, był referat na jednym z przedmiotów studyjnych: agencje informacyjne.

O wyborze ram czasowych zdecydowała wielość ciekawych procesów i zmian w tym okresie, zarówno w agencjach informacyjnych jak i w prasie. W pracy wykorzystano źródła niemieckojęzyczne . Przewodnikiem po prasowym świecie III Rzeszy była książka Andrzeja Czarnika Prasa w Trzeciej Rzeszy. Jedyna wydana w Polsce lektura ściśle związana z tematem pracy, dokładna i wielostronna aczkolwiek zawierająca drobne błędy dotyczące źródeł. Tworząc pracę o charakterze historycznym nietrudno o powtórzenie schematów z opracowań, na których głównie się opiera. By uniknąć tego w pracy wprowadzono źródła nowsze, by odświeżyć i wzbogacić spojrzenie na prasę niemiecką lat 1933-1945. Chodzi tu zarówno o opracowania zwarte, jak i artykuły internetowe, które były dobierane starannie i rzetelnie, gdyż Internet nie zawsze oferuje źródła wartościowe. Nie pominięto też źródeł pierwotnych, bardzo atrakcyjnych historycznie jak Mein Kampf, czy pamiętniki Goebbelsa jak również ciekawostek, jak doskonałe karykatury Rolfa Kellinga.

Praca nad tym opracowaniem wiązała się głównie z gromadzeniem, tłumaczeniem, porównywaniem źródeł i wyławianiu rzeczy najistotniejszych, komentowaniu ich sumiennie i według tej samej techniki. Jedynym problemem etycznym przy takim typie pracy wydaje się być rzetelność wykonania. Praca zawiera elementy analizy historycznej, próby analizy i interpretacji dokumentów zwłaszcza prawa prasowego, analizę tekstów pierwotnych i wtórnych. W części badawczej: prasoznawczej analizie zawartości, wykorzystano elementy statystyki, posłużono się matematycznymi metodami pomiaru wielkości fizycznych, analizą gatunkowo tematyczną. Strukturalnie praca przedstawia zdarzenia chronologicznie w kolejnych pięciu rozdziałach. Pierwszy rozdział jest rysem historycznym lat 1933-1945. By zaznaczyć różnice w działaniu prasy niemieckiej przed objęciem rządów przez Hitlera, koniecznym wydawało się krótkie scharakteryzowanie sytuacji w mediach w przeddzień nazistowskiej rewolucji. Te informacje znalazły się w rozdziale drugim pod tytułem: Prasa niemiecka przed przejęciem władzy przez Hitlera. Rozdział trzeci pod tytułem Przemiany w prasie po dojściu do władzy NSDAP stanowi trzon pracy. Rozdział ten analizuje próbę przejęcia całkowitej kontroli NSDAP nad prasą. Personalnie rozdział trzeci to spojrzenie ze strony działalności Ministerstwa Propagandy z Goebbelsem na czele i obejmuje zjawiska umysłowe. Rozdział następny to punkt widzenia Maxa Amanna, Rolfa Rienhardta i Maxa Winklera i dotyczy przemian głównie ekonomicznych. Rozdział piąty: Wojna to obraz starcia wojny z wielkim, niemieckim prasowym molochem i wizja równoczesnego upadku wodza Hitlera i propagandzisty Goebbelsa. Rozdział VI to część badawcza, oparta na analizie zawartości dziennika Ostdeutscher Beobachter poznańskiego organu NSDAP. Zawiera fizyczno-statystyczne pomiary i oparte o nie wnioski, a także analizę gatunkową.

W pracy nie zabrakło typowych dla tego typu opracowań spisów, ale jest również słownik wyrazów i nazw, które mogły być niezrozumiałe. Nie tłumaczono tytułów pism, ani nazw firm. Aneks jest bogatym zbiorem załączników przejrzyście podzielonym na część obrazową i pisaną.

Niektóre regiony historii prasy w III Rzeszy zostały pominięte lub potraktowane epizodycznie. Skupiono się na najważniejszych zjawiskach w prasie. Ze względu na ograniczenia objętościowe, nie podjęto takich problemów jak: dziennikarz w reżimie hitlerowskim, sylwetki najwybitniejszych żurnalistów, prasa z terenów przyłączonej Austrii i w Polsce, problem żydowski, propaganda w innych dziedzinach życia, radiofonia, metody tuszowania prawdy i szablony stosowane przez Ministerstwo Propagandy, dokładna analiza prawa prasowego z omawianego okresu.
Pracę wieńczy zakończenie, bibliografia, indeksy oraz spisy.