Oblicza demokracji

Spis Treści:

ROZDZIAŁ I DZIEJE POJĘCIA, ROZWÓJ I MODELE DEMOKRACJI. 4
Starożytna Grecja 4
Tradycja republikańska 6
Rosnący egalitaryzm polityczny 11
Kapitalizm 11
Liberalizm 12
Społeczeństwo masowe 13
Demokracja szlachecka 15
Rząd reprezentacyjny 16
Równość polityczna 16 Wolność polityczna 16
Modele demokracji 17
Dwudziestowieczne rozumienie demokracji 19

ROZDZIAŁ II ZALETY DEMOKRACJI. 21
Suwerenność społeczeństwa obywatelskiego 21
Wolność 24
Równość 26
Większość 27
Pluralizm i konsensus 28
Państwo 29
Podział władzy 31
Państwo prawne 32
Elita w demokracji 33
Idealny obywatel 34

ROZDZIAŁ III WADY DEMOKRACJI 35
Demokracja to wolność 35
Demokracja to równość 37
Bierność 39
Ułomność rządzonych i rządzących 41
Brak kontroli nad rządzącymi 41
Dbanie o interes jednostkowy. (egoizm) 42
Gnuśność 43
Rozrost funkcji państwa 43
Korupcja 44
Podział władzy – władza ustawodawcza i władza wykonawcza 45
Polityka a rynek 46
Konflikt demokratycznych wartości 47
Demokracja a rządy prawa 49

ROZDZIAŁ IV ROZUMIENIE, AKCEPTACJA I OCENA FUNKCJONOWANIA POLSKIEJ DEMOKRACJI 62
Rozumienie demokracji 62
Podstawy autorytarne w naszym życiu 69

ROZDZIAŁ V ROZWÓJ I PRZEMIANY PAŃSTWA DEMOKRATYCZNEGO 75
Partie wpływu 78
Demokracja bezpośrednia 79
Władza przez losowanie 79
Władza wynajmowana 80
Gdzie i kiedy? 81

ZAKOŃCZENIE 82
LITERATURA 83

WPROWADZENIE

Demokracja przez długie stulecia nie cieszyła się zbyt dobrą opinią wśród filozofów politycznych. Począwszy od Platona i Arystotelesa, najwybitniejsi myśliciele europejscy wykazywali słabość jej teoretycznych podstaw oraz ułomność nielicznych prób praktycznego zastosowania. Dopiero w XX wieku klimat intelektualny dla demokracji zdecydowanie się poprawił, a u schyłku stulecia stała się już ona obowiązującym wzorem. Obecnie trudno znaleźć w obszarze kultury zachodniej środowiska polityczne czy intelektualne, które by ją zupełnie negowały. Consensus jest tak wielki, że krytykowanie choćby niektórych aspektów demokracji spotyka się zwykle z zarzutem nieodpowiedzialności politycznej lub chęci przywrócenia politycznego autorytaryzmu.

Niechęć do krytycznej analizy teorii oraz praktyki demokracji jest trudna do pojęcia. Z jakichś powodów rozum współczesny tak chętnie podważający niemal wszystko, co stworzyły nasza kultura i cywilizacja, okazuje się niezmiernie wyrozumiały wobec tego ustroju i wkłada relatywnie mało energii w jego udoskonalenie.

W ciągu dwóch i pół tysiąca lat istnienia myśli filozoficznej narosła bogata refleksja dotycząca natury władzy, zachowań politycznych, logiki ustrojowej, natury człowieka politycznego oraz wiele innych kwestii rzucających światło na teorię i praktykę demokracji. Wszystko to jednak w coraz mniejszym stopniu dociera do dzisiejszego obywatela żyjącego w demokratycznym kraju Europy czy Ameryki, i tylko w nikłym zakresie występuje w rozpowszechnionych programach politycznej edukacji.

Praca niniejsza powstała z zamiarem ożywienia naszych wyobrażeń o demokracji. Spór o demokrację był w przeszłości jednym z najbardziej ożywczych w dziejach myśli politycznej. Jeśli – jak twierdzą entuzjaści demokracji – ustrój ten karmi się konfliktami i różnicami poglądów, to nie ma niczego bardziej naturalnego niż kontynuowanie owego sporu.

W pierwszym rozdziale poniższej pracy postaram się przybliżyć czytelnikowi istotę, historię oraz modele demokracji powstałe na przestrzeni dziejów politycznego świata począwszy od starożytności po czasy współczesne.

Drugi rozdział poświęcę kilku z wielu zalet, jakie posiada demokracja, bez których ona sama nie mogłaby istnieć.

Trzeci rozdział zajmie się opisem wad, które są nieuniknionym następstwem wprowadzania demokracji w życie polityczne narodów szukających optymalnego rozwiązania dotyczącego form i metod optymalnego rządzenia narodem wielokulturowym, o różnym stopniu wykształcenia, moralności i inteligencji.

W rozdziale czwartym zajmę się problemem rozumienia, akceptacji i oceny funkcjonowania polskiej demokracji w oczach bezpośrednio jej podlegających, czyli samych Polaków.
Ostatni rozdział został poświęcony rozwojowi i przemianom państwa demokratycznego, które zachodzą niemalże na naszych oczach we współczesnym świecie.