Wypędzeni. Wina, kara, przebaczenie

Spis treści

1. Wstęp 2
2. Trudne porozumienie 4
3. Problem winy 8
4. Kara 20
5. Wybaczenie 30
Bibliografia 39

1. WSTĘP

Tematem, którym zajmować się będę w tym eseju, jest problem winy i kary oraz wzajemnego porozumienia w kontekście wypędzonych (niem. Vertriebene, lub też wypędzonych z Ojczyzny, niem. Heimatvertriebene). Nazwą tą określa się w Niemczech ludność niemiecką, która w wyniku klęski III Rzeszy ze strachu, na skutek akcji władz hitlerowskich lub zmuszona do tego po wojnie przez zwycięskie państwa opuściła tereny na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej, Sudety oraz kraje południowej Europy. Status „wypędzony” nie posiada jednak prawnego umocowania w traktatach międzynarodowych.

Jak widzimy, jest to zatem problem bardzo szeroki, w skali ogólnoeuropejskiej, dlatego też tutaj ograniczę się tylko do rozpatrywania stosunków pomiędzy Niemcami a Polską. Zacznę od krótkiego wstępu historycznego.

Komunikat konferencji poczdamskiej z 2 sierpnia 1945 roku głosił, że trzej szefowie rządów uzgodnili, że do ostatecznego ustalenia polskiej granicy zachodniej dawne terytoria niemieckie na wschód od linii biegnącej od Morza Bałtyckiego na zachód od Świnoujścia, a potem wzdłuż rzeki Odry do ujścia rzeki Nysy Zachodniej i wzdłuż Nysy Zachodniej do granicy Czechosłowacji, włącznie z tą częścią Prus Wschodnich, która nie znajdzie się pod zarządem ZSRR, zgodnie z porozumieniem osiągniętym na tejże konferencji, i włącznie z obszarem dawnego wolnego miasta Gdańsk, mają znaleźć się pod zarządem państwa polskiego i z tego powodu nie mają być uważane za część sowieckiej strefy okupacji w Niemczech.

Niemcy w wyniku drugiej wojny światowej doznali największej w swej historii katastrofy. Zapłacili za jej rozpętanie utratą, z grubsza rzecz biorąc, czwartej części swego terytorium państwowego. Polacy, choć należeli do zwycięskiej koalicji, stracili połowę swego terytorium państwowego. Ponadto ich kraj, wolą przywódców tejże koalicji, przesunięty został niczym mebel ze wschodu na zachód. Było to wydarzenie nie mające precedensu od czasów wędrówek ludów. Z tego właśnie powodu Polska weszła w posiadanie terytoriów należących przed rokiem 1945 do Niemiec, skąd ludność niemiecka – jeśli wcześniej sama nie uciekła przed Armią Czerwoną – została przymusowo wysiedlona. Towarzyszył temu wymuszony exodus Polaków z dawnych polskich województw wschodnich, będący też ucieczką przed władzą sowiecką. Te właśnie wydarzenia były początkiem antagonizmów polsko-niemieckich i późniejszych sporów o wypędzonych.

Wspomniany powyżej komunikat konferencji poczdamskiej jest o tyle istotny, że poważne potraktowanie jego treści prowadzić powinno do ucięcia wszelkich dyskusji na temat polskiej granicy zachodniej po drugiej wojnie światowej. Jednakże w ciągu kolejnych pięćdziesięciu lat był on przez pewne środowiska w Niemczech podważany, lekceważony lub uznawany za niebyły. Kwestie terytorialne przez długie lata pozostawały kością niezgody pomiędzy oboma państwami.