Dwa rozdziały pracy magisterskiej – jeden teoretyczny, drugi praktyczny. W sumie 44 strony.
Rozdział III. Metody oceny zdolności kredytowej 3
3.1. Ocena zdolności kredytowej – pojęcie, zasady, kryteria, zakres 3
3.2. Badanie sytuacji ekonomiczno-finansowej 10
3.3. Ocena jakościowa zdolności kredytowej 17
Rozdział IV. Działalność kredytowa banku na przykładzie PKO BP S.A. 22
4.1. Ogólna charakterystyka działalności Banku 22
4.2. Warunki przyznawania kredytów 26
4.3. Charakterystyka ofert kredytowych i produktów 34
4.4. Analiza działalności kredytowej banku 39
Jedną z najważniejszych kategorii ryzyka w działalności banków jest ryzyko kredytowe. Często jest określane mianem typowego ryzyka bankowego, inaczej też nazywanego ryzykiem podmiotowym. Zalicza się ono raczej do ryzyka czystego, tj. koncentrującego się na poniesieniu straty. Z charakterem spekulacyjnym tego ryzyka mamy do czynienia wówczas, gdy inwestor ma instrumenty dłużne podmiotu, któremu podwyższono ocenę wiarygodności finansowej, tzw. ocenę credit – ratingu. Podstawową częścią tego ryzyka jest niewywiązanie się ze swoich zobowiązań partnera transakcji.
Ryzyko kredytowe to przede wszystkim ryzyko straty – całkowitej lub częściowej. Może bowiem wystąpić przypadek zaniechania spłaty całej kwoty kredytu lub jego części. Wiadomo, że pewien odsetek kredytów straconych jest zjawiskiem naturalnym, gdyż nie istnieje kredyt pozbawiony ryzyka. W związku z tym powstaje pytanie, jaki powinien być racjonalny poziom ostrożności przy podejmowaniu decyzji kredytowych. Jeśli bank w swej działalności będzie zbyt ostrożny, to z jednej strony będzie miał bardzo mały odsetek kredytów straconych, jednak z drugiej strony część klientów przejmie konkurencja. Zbyt niskie zaangażowanie kapitału w kredyty może zaowocować niskim wynikiem finansowym banku. Natomiast zbytnie zaangażowanie kapitału w kredyty prowadzi do obniżenia jakości portfela kredytowego, co w sumie także przysporzy bankowi kłopotów, a w skrajnych sytuacjach może doprowadzić do jego bankructwa[1].
Banki w swojej działalności kredytowej mają do czynienia z różnymi grupami kredytobiorców: przedsiębiorstwami, gospodarstwami domowymi, instytucjami prawa publicznego, innymi bankami[2]. Wielkość ryzyka związanego z daną transakcją będzie zależała od[3]:
- rodzaju kredytobiorcy (kredyty udzielane instytucjom prawa publicznego traktowane są na ogół jako pozbawione ryzyka),
- wysokości udzielonego kredytu (duże kredyty wiążą się z większym zagrożeniem),
- przeznaczenia kredytu (np. na cele bieżącego finansowania czy na przedsięwzięcia inwestycyjne, na ogół bardziej ryzykowne),
- terminu spłaty (im dłuższy, tym większe ryzyko).
Wstęp
Współczesny system bankowy pełni niezwykle ważną funkcję w gospodarce rynkowej, stanowiąc jej jeden z kluczowych filarów. Banki są nie tylko instytucjami pośredniczącymi w przepływie środków finansowych pomiędzy podmiotami posiadającymi nadwyżki kapitału a tymi, które zgłaszają zapotrzebowanie na fundusze, lecz także pełnią rolę stabilizatora procesów gospodarczych. Udzielanie kredytów stanowi jedną z podstawowych form działalności bankowej, przynoszącą znaczną część zysków, ale jednocześnie niosącą ze sobą określone ryzyko. Z punktu widzenia bezpieczeństwa finansowego banku oraz całego systemu finansowego, szczególnego znaczenia nabiera zatem problem właściwej oceny zdolności kredytowej klientów. Jest to bowiem jeden z kluczowych mechanizmów minimalizacji ryzyka kredytowego, które należy do najbardziej niebezpiecznych i kosztownych rodzajów ryzyka występujących w działalności bankowej.
Ryzyko kredytowe można zdefiniować jako prawdopodobieństwo niewywiązania się kredytobiorcy z warunków umowy kredytowej, a więc brak terminowej spłaty zadłużenia wraz z odsetkami. Z tego względu banki są zobowiązane do stosowania odpowiednich metod i narzędzi pozwalających na ocenę wiarygodności finansowej klientów przed podjęciem decyzji o przyznaniu kredytu. Ocena zdolności kredytowej jest więc procesem, który ma na celu określenie, czy dany podmiot będzie w stanie spłacić swoje zobowiązania w sposób terminowy i zgodny z zawartą umową. Obejmuje ona zarówno analizę ekonomiczno-finansową, jak i ocenę jakościową, uwzględniającą czynniki pozafinansowe, takie jak reputacja, historia współpracy z bankiem czy sytuacja rynkowa branży, w której działa kredytobiorca.
Współcześnie banki dysponują szerokim wachlarzem metod oceny zdolności kredytowej, począwszy od tradycyjnych form analizy bilansów i rachunków wyników, poprzez wskaźniki finansowe, aż po nowoczesne systemy scoringowe oparte na algorytmach statystycznych i modelach ryzyka. Stosowanie tych narzędzi pozwala nie tylko ograniczać prawdopodobieństwo udzielenia kredytu nierzetelnym klientom, ale także wspiera efektywne zarządzanie portfelem kredytowym banku. Właściwa ocena ryzyka stanowi bowiem podstawę utrzymania płynności finansowej instytucji, zapewnienia jej stabilności, a w konsekwencji – zaufania klientów i inwestorów.
Zagadnienie oceny zdolności kredytowej nabiera szczególnego znaczenia w kontekście działalności największych instytucji bankowych w Polsce, takich jak PKO Bank Polski S.A., który od wielu lat zajmuje czołową pozycję na rynku finansowym. PKO BP, jako bank uniwersalny, obsługuje zarówno klientów indywidualnych, jak i korporacyjnych, oferując szeroki wachlarz produktów kredytowych – od kredytów konsumpcyjnych i hipotecznych, po kredyty inwestycyjne i obrotowe dla przedsiębiorstw. Skala jego działalności sprawia, że efektywne zarządzanie ryzykiem kredytowym ma kluczowe znaczenie dla stabilności nie tylko samego banku, lecz również całego sektora finansowego w Polsce. Dlatego analiza metod oceny zdolności kredytowej stosowanych przez PKO BP jest nie tylko interesującym studium przypadku, ale także cennym źródłem wiedzy o praktycznym wykorzystaniu teorii zarządzania ryzykiem w realiach współczesnej bankowości.
Celem niniejszej pracy jest przedstawienie oceny zdolności kredytowej jako podstawowego narzędzia ograniczania ryzyka kredytowego oraz ukazanie, jak proces ten jest realizowany w praktyce na przykładzie działalności PKO BP S.A. W części teoretycznej pracy omówiono istotę i znaczenie zdolności kredytowej, zasady jej oceny, zakres stosowanych metod oraz kryteria analizy finansowej i jakościowej. Przedstawiono również najważniejsze instrumenty wykorzystywane w procesie oceny wiarygodności kredytowej oraz ich rolę w minimalizacji ryzyka. Część praktyczna natomiast została poświęcona analizie działalności kredytowej PKO BP S.A., z uwzględnieniem zasad udzielania kredytów, struktury i charakterystyki oferty kredytowej, a także sposobów oceny klientów indywidualnych i instytucjonalnych.
W pracy podjęto próbę ukazania, że skuteczna ocena zdolności kredytowej stanowi nie tylko warunek rentowności i bezpieczeństwa banku, ale również ważny element stabilności całego systemu finansowego. Analiza przypadku PKO BP S.A. pozwala lepiej zrozumieć, jak w praktyce wdrażane są procedury ograniczające ryzyko kredytowe, jakie czynniki decydują o przyznaniu kredytu oraz w jaki sposób banki łączą analizę ilościową i jakościową w procesie decyzyjnym.
Tematyka ta jest szczególnie aktualna w dobie globalnych zawirowań gospodarczych, wzrostu niepewności na rynkach finansowych oraz rosnących wymagań regulacyjnych dotyczących zarządzania ryzykiem. Banki, chcąc utrzymać swoją pozycję konkurencyjną, muszą nieustannie doskonalić metody oceny zdolności kredytowej, dostosowując je do zmieniających się realiów rynkowych i potrzeb klientów. Z tego względu analiza procesów stosowanych przez największy polski bank ma nie tylko znaczenie naukowe, ale i praktyczne – może stanowić punkt odniesienia dla innych instytucji finansowych dążących do efektywnego zarządzania ryzykiem kredytowym.
[1] M. Wójciak, Metody oceny ryzyka kredytowego, PWE, Warszawa 2007, s. 12-13.
[2] Z. Zawadzka, Zarządzanie ryzykiem w banku komercyjnym, Poltext, Warszawa 2000, s. 28-29.
[3] A. Matuszyk, Credit scoring, CeDeWu, Warszawa 2004, s. 19-20.
