Wstęp
Rozdział I. Historia podatku i podstawowe zagadnienia z nim związane
1.1. Historia podatku
1.2. Pojęcie podatku
1.3. Funkcje podatków
1.4. Rodzaje podatków i ich klasyfikacja
1.5. Ulgi podatkowe
Rozdział II. Podatek dochodowy od osób fizycznych w Polsce
2.1. Charakterystyka podatku dochodowego od osób fizycznych
2.2. Zasady obliczania podatku dochodowego
2.3. Skala podatkowa i progi podatkowe
2.4. Obowiązki podatników i organów podatkowych
2.5. Zmiany legislacyjne dotyczące podatku dochodowego
Rozdział III. Ulgi w podatku dochodowym od osób fizycznych – analiza historyczna
3.1. Przegląd ulg obowiązujących w latach 1990–2000
3.2. Ulgi w latach 2001–2010
3.3. Ulgi w latach 2011–2020
3.4. Ulgi po roku 2020
3.5. Przyczyny wprowadzania i likwidacji ulg
Rozdział IV. Wpływ ulg podatkowych na dochody budżetu państwa i podatników
4.1. Analiza kosztów fiskalnych ulg podatkowych
4.2. Korzyści dla podatników wynikające z ulg
4.3. Wpływ ulg na system podatkowy i redystrybucję dochodów
4.4. Ulgi jako narzędzie polityki społecznej i gospodarczej
4.5. Opinie ekspertów i instytucji o skuteczności ulg
Zakończenie
Bibliografia
Wstęp
System podatkowy stanowi jeden z filarów funkcjonowania każdego państwa. To właśnie dzięki niemu możliwe jest finansowanie zadań publicznych, realizacja polityki społecznej i gospodarczej, a także zapewnienie odpowiednich warunków do rozwoju gospodarczego. Spośród różnorodnych danin publicznych, jednym z najważniejszych elementów systemu fiskalnego jest podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT). Dotyczy on bezpośrednio ogromnej większości obywateli, wpływając nie tylko na ich budżety domowe, lecz także na decyzje konsumenckie, inwestycyjne i życiowe.
W kontekście tego podatku istotną rolę odgrywają ulgi podatkowe, które stanowią narzędzie umożliwiające obniżenie podstawy opodatkowania bądź samego zobowiązania podatkowego. Wprowadzane z różnych przyczyn – od polityki prorodzinnej, przez wsparcie dla określonych działań prospołecznych i proekologicznych, po stymulowanie aktywności gospodarczej – ulgi podatkowe mają wpływ zarówno na sytuację jednostek, jak i na kondycję finansów publicznych. Ich kształt oraz zakres zmieniają się w zależności od uwarunkowań społecznych, gospodarczych i politycznych, co czyni tę tematykę szczególnie interesującą i wartą pogłębionej analizy.
Celem niniejszej pracy jest przedstawienie i analiza ulg w podatku dochodowym od osób fizycznych w Polsce na przestrzeni lat. Szczególną uwagę poświęcono zmianom legislacyjnym, motywacjom wprowadzania poszczególnych preferencji podatkowych oraz ich skutkom fiskalnym i społecznym. W pracy zaprezentowano również wpływ ulg na wysokość wpływów budżetowych oraz omówiono ich rolę jako instrumentu polityki publicznej. Podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, na ile ulgi podatkowe spełniają swoje zadania i czy ich konstrukcja oraz zakres są zgodne z założonymi celami.
Praca została podzielona na pięć rozdziałów. W pierwszym rozdziale przedstawiono podstawowe zagadnienia teoretyczne związane z podatkami – ich historię, definicje, funkcje, klasyfikację oraz wprowadzenie do pojęcia ulg podatkowych. Rozdział ten stanowi fundament do dalszych rozważań, ukazując, jak istotną rolę pełnią podatki w organizacji społeczeństw i dlaczego od wieków stanowią podstawowy instrument państwowego wpływu na życie obywateli.
Drugi rozdział koncentruje się na szczegółowej charakterystyce podatku dochodowego od osób fizycznych w Polsce. Omówiono w nim zasady jego działania, obowiązujące progi i stawki, obowiązki podatników i administracji skarbowej oraz zmiany, jakie zachodziły w przepisach dotyczących tego podatku w ostatnich dekadach. Celem tego rozdziału jest stworzenie kontekstu dla późniejszej analizy ulg – tylko znając zasady funkcjonowania całego systemu, możliwe jest bowiem zrozumienie skutków jego modyfikacji.
W trzecim rozdziale podjęto próbę chronologicznego przedstawienia i omówienia ulg obowiązujących w podatku PIT od 1990 roku aż do czasów współczesnych. Uwzględniono tu zarówno zmiany w katalogu dostępnych preferencji podatkowych, jak i ewolucję ich konstrukcji prawnej. Przeanalizowano również motywacje polityczne i ekonomiczne stojące za ich wprowadzaniem lub likwidacją. Dzięki temu możliwe stało się uchwycenie głównych trendów i kierunków polityki fiskalnej w Polsce.
Rozdział czwarty poświęcono ocenie wpływu ulg podatkowych na dochody budżetu państwa oraz na sytuację podatników. Uwzględniono w nim zarówno wymiar fiskalny, czyli koszt stosowania ulg z punktu widzenia finansów publicznych, jak i społeczne konsekwencje wprowadzanych rozwiązań – w tym ich wpływ na dochody rozporządzalne obywateli i redystrybucję majątku. Przedstawiono również opinie ekspertów oraz stanowiska instytucji publicznych i niezależnych analityków na temat skuteczności i celowości ulg w obecnym kształcie.
Pracę zamyka zakończenie, w którym zawarto syntetyczne podsumowanie przeprowadzonych analiz, najważniejsze wnioski oraz propozycje zmian i rekomendacje na przyszłość. Zaprezentowano również możliwe kierunki dalszych badań nad ulgami podatkowymi i ich wpływem na system podatkowy oraz kondycję gospodarczą państwa.
Z uwagi na stale zmieniające się przepisy, a także rosnące znaczenie ulg jako narzędzia polityki społecznej, temat podjęty w niniejszej pracy jest nie tylko aktualny, ale i niezwykle istotny z punktu widzenia zarówno naukowego, jak i praktycznego. Pozwala on lepiej zrozumieć złożoność systemu podatkowego, a także mechanizmy wpływające na jego kształt i funkcjonowanie.
