Ograniczenia dotyczące osób pełniących funkcje w przedsiębiorstwie państwowym

Korupcja jest zjawiskiem niezwykle złożonym i wielopostaciowym. W najszerszym rozumieniu korupcja to przywłaszczenie zasobów publicznych (dóbr, usług, świadczeń) albo takie nimi dysponowanie, aby bezprawnie uzyskać osobistą korzyść.[1]

Przekupstwo, płatna protekcja, sprzedajność, nieuczciwe pośrednictwo, nepotyzm i wykorzystywanie zajmowanego stanowiska dla osobistych (rodzinnych, koleżeńskich) celów to współcześnie najczęstsze działania korupcyjne.

Polski kodeks karny do przestępstw przeciwko działalności instytucji państwowych i samorządu terytorialnego zalicza: sprzedajność urzędniczą (przyjęcie łapówki), opłatę protekcyjną (wręczenie łapówki), nadużycie służbowe, poświadczenie nieprawdy, nadużycie zaufania, czerpanie korzyści z „prania pieniędzy”, udaremnianie i utrudnianie przetargu. Nie jest więc uzasadnione, ani według kryteriów prawnych, ani socjologicznych, utożsamianie korupcji li tylko z łapownictwem (biernym i czynnym) oraz z płatną protekcją.

Najbardziej typowymi cechami korupcji są[2]:

• powszechność: korupcja występuje od najdawniejszych czasów we wszystkich systemach politycznych i gospodarczych, odkąd wyodrębniona została sfera spraw publicznych;
• rynkowość: cena korupcyjnych transakcji jest wypadkową podaży i popytu na zawłaszczane zasoby publiczne;
• entropia: korupcja rozprzestrzenia się – podobnie jak tkanka nowotworowa – na dziedziny, które wcześniej nie były nią zainfekowane;
• interakcyjność: partnerami korupcyjnej transakcji są zawsze „dawcy” jakichś zasobów publicznych i ich „biorcy”. Kieruje nimi motywacja osiągnięcia maksymalnych osobistych korzyści i wspólne dążenie do zminimalizowania ryzyka, że zawartej czy przeprowadzona transakcja korupcyjna zostanie ujawniona.

Do głównych form korupcji zalicza się natomiast: korupcję urzędniczą, korupcję gospodarczą (komercyjną) i korupcję polityczną. Ta ostatnia jest w Polsce najsłabiej rozeznana i opisana.

[1] M. Surkont, Łapownictwo, Wydawnictwo Prawnicze LEX, Warszawa 1999, s. 28

[2] B. Hołys, Korupcja jako plaga społeczna XXI wieku, „Przegląd Antykorupcyjny” 2011, nr 1, s. 24