Marcin Świetlicki -outsider zaangażowany

SPIS TREŚCI

WSTĘP 3
ROZDZIAŁ I. MIEJSCE MARCINA ŚWIETLICKIEGO W DUCHOWEJ SYTUACJI TERAŹNIEJSZOŚCI. ZWIĄZKI Z POKOLENIEM „bruLionu” 5
ROZDZIAŁ II. WOBEC ZAGADKI ISTNIENIA 13
1. CZAS I PRZESTRZEŃ 13
a. Perspektywa temporalna – zakorzenienie w tymczasowości 13
b. Zurbanizowana forma przestrzeni 21
c. Przestrzeń intymna 34
d. W „labiryncie” 45
ROZDZIAŁ III. ŚWIAT KOMPROMITOWANYCH WARTOŚCI 55
1. MIT RZECZYWISTOŚCI I HISTORII 55
2. MIT POEZJI I POETY 68
ROZDZIAŁ IV. KILKA UWAG O POETYCE 80
1. PODMIOT LIRYCZNY 80
2. KONWENCJA „ENTWICKLUNGSROMAN” 84
ROZDZIAŁ V. INSPIRACJE I KONTEKSTY 92
1. „NOWOJORCZYCY” – REWIZJE 92
2. BURSA, WOJACZEK, RÓŻEWICZ 101
3. BIBLIA 112
4. EGZYSTENCJALIZM SARTRE’A 117
5. ŚWIATOPOGLĄD GNOSTYCKI 121
ZAKOŃCZENIE 125
BIBLIOGRAFIA 127

WSTĘP

Podobnie jak kiedyś Bursa i Wojaczek tak obecnie twórcą budzącym skrajne emocje jest bezsprzecznie Marcin Świetlicki. Z jednej strony bowiem to poeta kultowy, już w tej chwili określany przez przychylną mu część krytyki „najzdolniejszym twórcą lat dziewięćdziesiątych”, „największym spośród debiutujących w »bruLionie«”. Z drugiej zaś strony u części odbiorców budzący niesmak licznymi prowokacjami, występami z głośną (również w sensie dosłownym) grupą „Świetliki”, językiem niestroniącym od wulgaryzmów. U podstaw tej pracy legła chęć bezstronnego, by nie powiedzieć obiektywnego, przedstawienia dotychczasowego dorobku tego nie najmłodszego już przedstawiciela młodego pokolenia. Świetlicki bowiem urodził się w 1961 roku w miejscowości Piaski koło Lublina. Mówi się o nim jednakże: „poeta wielkomiejski”, „poeta krakowski”, ponieważ opuścił rodzinne miasteczko i zamieszkał w Krakowie. O konsekwencjach wynikających z takiej decyzji traktuje drugi rozdział niniejszej pracy, w którym określając przestrzeń tej liryki staramy się jednocześnie wskazać niesłuszność zarzutów, jakoby wybór Świetlickiego był podyktowany względami komercyjnymi jedynie, tudzież wpływem o’haryzmu i poezji amerykańskiej.

Pozycję autora Schizmy określają liczne przyznane mu nagrody. W 1990 roku otrzymał Grand Prix Konkursu na Brulion Poetycki, w rok później Nagrodę im. Georga Trakla, a następnie Nagrodę im. Kościelskich. Pierwszy rozdział tej pracy jest próbą usytuowania Świetlickiego w, jak to określiliśmy, duchowej sytuacji teraźniejszości, co więcej określenia go poprzez związki z pokoleniem „bruLionu”, które zbyt często ujednolica się i traktuje jako pewne zjawisko wspólne.

Powszechnym przekonaniem jest również przeświadczenie o outsideryzmie, „ucieczce z socjosfery” autora Pieśni profana. W niniejszej pracy w rozdziale trzecim staramy się prześledzić grę, jaką wiedzie z czytelnikiem Świetlicki i wskazać zarówno owo „odcięcie się” jak i… paradoksalnie swoiste zaangażowanie w problemy rzeczywistości lat dziewięćdziesiątym. (Stąd taki właśnie tytuł pracy).

W przypadku młodej poezji istotne jest również osadzenie jej w tradycji literackiej, nie zawsze w całkowitej z nią zgodzie. Inspiracje Świetlickiego okazują się jednakże dosyć wyraźne i czytelne. Zajmujemy się nimi w piątym rozdziale, wskazując korespondencję tej twórczości nie tylko ze zjawiskami z dziedziny historii literatury, ale szeroko pojętej antropologii kulturalnej czy filozofii.
Pokazujemy ponadto dwa interesujące aspekty poetyki Marcina Świetlickiego: kreację podmiotu lirycznego i konwencję Entwicklungsroman. Nie zajmujemy się natomiast szerzej poetyką, ponieważ dotychczas ten problem nie został poddany analizie, w związku z czym wymaga gruntownych badań, a co za tym idzie – osobnej pracy.

Mamy nadzieję, iż niniejsze rozważania nakreślą nieco inny od powszechnego portret Świetlickiego – poety. Nie dziwi zatem fakt, iż staramy się mówić przede wszystkim o dokonaniach najlepszych i najważniejszych dla tej liryki.