Instytucja nadzwyczajnego złagodzenia kary w Polskim prawie karny

PLAN PRACY

Wstęp 3

Wykaz użytych w pracy skrótów 6

Rozdział I. Instytucja nadzwyczajnego złagodzenia kary w poprzednich regulacjach kodeksowych  8
1.1. Uwagi wprowadzające i historyczne 8
1.2. Instytucja nadzwyczajnego złagodzenia kary w kodeksie karnym z roku 1932  10
1.3. Instytucja nadzwyczajnego złagodzenia kary w kodeksie karnym z roku 1969 15

Rozdział II. Ogólna charakterystyka oraz podstawy instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary 24
2.1. Ogólne uwagi dotyczące instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary na gruncie kodeksu karnego z 1997 r.  24
2.1.1 Zagadnienia terminologiczne  24
2.1.2 Charakter prawny instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary 26
2.2. Podstawy nadzwyczajnego złagodzenia kary 28
2.2.1 Podstawa nadzwyczajnego złagodzenia kary w postaci tzw. wypadków przewidzianych w ustawie 31
2.2.2 Nadzwyczajne złagodzenie kary z uwagi na wiek sprawcy 39
2.2.3 Podstawa nadzwyczajnego złagodzenia kary z art. 60 § 2 k.k.  40
2.2.4 „Mały świadek koronny” jako szczególna podstawa nadzwyczajnego złagodzenia kary 43

Rozdział III. Sposoby i tryby nadzwyczajnego złagodzenia kary 50
3.1. Sposoby nadzwyczajnego złagodzenia kary 50
3.2. Tryby nadzwyczajnego złagodzenia kary 54
3.2.1. Uwagi wprowadzające 54
3.2.2. Fakultatywny tryb stosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary 55
3.2.3. Obligatoryjny tryb stosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary  57

Rozdział IV. Analiza komparatystyczna instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary w polskim prawie karnym 59
4.1. Analiza porównawcza instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary w dotychczas obowiązujących kodeksach karnych 59
4.2. Analiza porównawcza instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary na gruncie kodeksu karnego, kodeksu karnego skarbowego oraz kodeksu wykroczeń  65

Podsumowanie 73
Bibliografia 76
Wykaz tabel 83

WSTĘP

Zasadniczym celem prezentowanych w niniejszej pracy rozważań jest szczegółowa analiza wybranych aspektów instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary. Chodzi o prezentację tej instytucji na gruncie polskiego prawa karnego, ze szczególnym uwzględnieniem aspektów materialno prawnych tej regulacji zawartej w obecnie obowiązującym kodeksie karnym. Już z samej nazwy przedstawionej instytucji wynika, iż jej zasadnicza funkcja związana jest ze zmniejszeniem stopnia represyjności środków prawnokarnej reakcji wobec sprawcy, z uwagi na popełnione przez niego przestępstwo.

Instytucja nadzwyczajnego złagodzenia kary ma bogatą tradycję w europejskim prawie karnym. Historia kształtowania się tej instytucji sięga aż XIX wieku. Obecnie występuje ona również w regulacjach prawnych wielu państw, m.in. w kodeksie karnym niemieckim, jak również w kodeksie karnym rosyjskim. Do polskiego porządku prawnego nadzwyczajne złagodzenie kary wprowadzone zostało rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 roku, wprowadzającym kodeks karny. Instytucja ta została również przewidziana na gruncie kodeksu karnego z 1969 roku. Należy jednak podkreślić znaczną ewolucję jurydycznej konstrukcji instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary we wszystkich dotychczasowych kodyfikacjach karnych.
W polskiej literaturze karnistycznej zagadnieniom związanym z tą instytucją zostały poświęcone liczne opracowania.

Na szczególne uwzględnienie zasługują jednak monografie pióra K. Daszkiewicz, Nadzwyczajne złagodzenie kary w polskim kodeksie karnym, wydane w 1976 roku, oraz Z. Ćwiąkalskiego, Nadzwyczajne złagodzenie kary w praktyce sądowej, wydane w 1982 roku. Z nowszych opracowań kompleksowo problematykę nadzwyczajnego złagodzenia kary ujmuje J. Raglewski w opracowaniu z 2008 roku- Model nadzwyczajnego złagodzenia kary w polskim systemie prawa karnego (analiza dogmatyczna w ujęciu materialno-prawnym). Na przestrzeni lat pojawiło się również wiele mniejszych opracowań oraz znacznemu wzbogaceniu uległ także dorobek judykatury.

Praca niniejsza składa się z czterech rozdziałów. W pierwszym rozdziale, o charakterze historycznym, przedstawiony został model jurydyczny nadzwyczajnego złagodzenia kary występujący w poprzednich regulacjach kodeksowych. Szczegółowej analizie poddana została w głównej mierze klasyfikacja podstaw nadzwyczajnego złagodzenia kary w oparciu o regulacje z 1932 i 1969 roku. Omówiony został również proces poszerzania się ram decyzyjnych pozostawionych sędziemu w kwestii nadzwyczajnego złagodzenia kary oraz praktyczne badania A. Staczyńskiej
i Z. Ćwiąkalskiego dotyczące częstotliwości stosowania tej instytucji.

Rozdział drugi poświęcony jest ogólnej charakterystyce prawnej instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary. Wyszczególnione zostały zagadnienia materialno-prawne oraz kwestie procesowe. W rozdziale tym została również ujęta problematyka rozróżnienia nadzwyczajnego złagodzenia kary od innych instytucji umożliwiających degresję karania. Założeniem tego rozdziału jest także objaśnienie znaczenia terminu „instytucja nadzwyczajnego załagodzenia kary” jak również podstawowych pojęć, związanych z tą tematyką. Na końcu przedstawiona została konstrukcja podstaw nadzwyczajnego złagodzenia kary, ze szczególnym uwzględnieniem instytucji małego świadka koronnego.

W rozdziale trzecim zaprezentowane są z kolei sposoby oraz zasady nadzwyczajnego wymiaru kary. Wprowadzone zostało rozróżnienie wobec sprawców zbrodni i występków. Dodatkowo określona została sytuacja wymiaru nadzwyczajnego złagodzenia kary w przypadku kar występujących w ustawowym zagrożeniu alternatywnie. W ramach ogólnych rozważań opisana jest także ostatnia nowelizacja kodeksu karnego z dnia 5 listopada 2009 r., zmieniająca treść art. 60 § 6 k.k. W drugiej części rozdziału szczególny akcent położony został na rozróżnienie konsekwencji prawnych wynikających z zastosowania obligatoryjnego lub fakultatywnego trybu nadzwyczajnego złagodzenia kary.

Analiza komparatystyczna instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary na gruncie polskiego prawa karnego przedstawiona została w ostatnim rozdziale pracy. Dokładnej analizie poddano regulacje przewidziane zarówno na gruncie obecnego kodeksu karnego, jak również kodyfikacji karnej skarbowej i wykroczeniowej. Uwzględniona została także historyczna ewolucja instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary. Przy czym za główne kryteria klasyfikacji przyjęte zostały: istota, podstawa, sposób oraz tryb nadzwyczajnego złagodzenia kary. Z kolei, aby lepiej zilustrować odmienności między wielością ujęć tej instytucji w polskim prawie karnym zebrane dane przedstawione zostały w formie tabel.

Liczba stron 85
Nazwa Szkoły Wyższej Uniwersytet Wrocławski, Wrocław
Rodzaj pracy magisterska
Rok oddania 2011